Symposium 2007
Symposium 2007
Het 16e NVvA-symposium heeft als thema "De maatschappelijke kant van de arbeidshygiëne"
Het symposium s gehouden op woensdag 21 en donderdag 22 maart 2007 in conferentiehotel Woudschoten te Zeist.
WOENSDAG 21 MAART 2007
09.00 - 09.30 uur Ontvangst, uitreiking symposiumtas, informatiemarkt
OCHTENDPROGRAMMA, PLENAIR
Welkom
Ir. Huib Arts, voorzitter NVvA
Opening
Drs. Christianne Derikx, voorzitter commissie symposium
Zal een arbeidshygiënische leerstoel het tij keren?
Is er leven voor de AH na de nieuwe ARBO-wet en REACH?
Prof.dr.ir. Hans Kromhout, hoogleraar Arbeidshygiëne en Blootstellingkarakterisering, Universiteit Utrecht
Wanneer is de werkgever aansprakelijk?
Mr. Chris van Dijk,advocaat Schade- en Aansprakelijkheidszaken, Kennedy van der Laan Advocaten, Amsterdam
Krijgen we in Nederland te maken met Amerikaanse toestanden?
Jacques Timmers, Business Leader Claims Consulting, Marsh Nederland, Rotterdam
Pauze, informatiemarkt
Bob van Beek-prijs
Voorzitter: Ir. Dook Noy, senior adviseur/arbeidshygiënist, Arbo Unie, Amsterdam
Toelichting
Presentaties door net afgestudeerde arbeidshygiënisten van hun veel-belovende projecten van opleidingsinstanties zoals: Hogeschool Brabant, Saxion Hogeschool, Radboud Universiteit Nijmegen, IRAS Utrecht, NSPOH, HVK en Delft TopTech. De uitreiking van de Bob van Beek-prijs vindt tijdens de feestavond plaats!
Geeske Rustenburg
Gijsbert Bos
Ivo Erens
Lunch, informatiemarkt
MIDDAGPROGRAMMA
SESSIES
Sessie 1A
FYSISCHE ASPECTEN IN DE WERKOMGEVING
Voorzitter: Jan Snijder, arbeidshygiënist, Arbodienst AGW, Hoor
Effecten van galm en lawaai op de verstaanbaarheid
Prof.dr.ir. J.M. Festen, hoogleraar KNO-audiologie, VUmc, Amsterdam
Warm aanbevolen
Prof.dr. Hein Daanen, thermofysioloog, TNO, Soesterberg
Toetswaarden voor ventilatie in scholen en kenniscentra
Frans Duijm, medisch milieukundige, kenniscentrum Milieu & Gezondheid, Groningen, Friesland en Drenthe
Toelichting
De blootstelling aan de omgevingsfactoren geluid, warmte en binnenklimaat is op veel werkplekken nog een flinke belasting. In de sessie wordt ingegaan op onderstaande vragen. Wat is de effectiviteit van onze maatregelen die de gevolgen voor het gehoor moeten voorkomen? Hoe slecht is het binnenklimaat in speel- en leeromgevingen van kinderen en welke normen zouden er moeten zijn? De zomer van 2006 was warm. Welke effecten en maatregelen zijn er wanneer wij werken in warmte?
Workshop 1B
HET CREEREN VAN EEN INSPIRERENDE WERKOMGEVING
Voorzitter: Drs. Christianne Derikx, arbeidshygiënist/veiligheidskundige, preVENtief arbo adviesbureau, Heesch
Het beheersen van gedrag en het sturen van gedragsverandering, de praktische invulling
Ing. Eric Kraal, arbeidshygiënist, Marsh Risk Consulting, Rotterdam
Over zoogdierbreinen, duikboten en een activerende werkomgeving
Erick Wuestman, interieurarchitect/organisatie adviseur/columnist, VAXA, Harfsen
Toelichting
Is een inspirerende omgeving veilig genoeg? Is een veilige omgeving inspirerend genoeg? Steeds meer komt binnen organisaties de nadruk te liggen op het beïnvloeden van het gedrag van de medewerkers op de werkvloer. Enerzijds is dit mogelijk door te sturen op gedrag anderzijds door het creëren van een activerende werkomgeving, die een beroep doet op de creativiteit van de medewerker.
Sessie 1C
DE EVOLUTIE VAN DE STOFFENMANAGER
Voorzitter: Ir. André Holtrop, arbeidshygiënist, Arbo Unie, Almelo
Validatie van de Stoffenmanager en ontwikkeling database meetgegevens
Dr.ir. Erik Tielemans, onderzoeker arbeidshygiëne, TNO Kwaliteit van Leven, Business Unit Quality and Safety, Zeist
De Stoffenmanager voor de schoonmaakbranche: demonstratie van de software met gelijktijdige beoordeling van huid- en ademhalingsrisico
Ir. Doeke van der Schaaf, senior projectleider, TNO Kwaliteit van Leven, Business Unit Quality and Safety, Zeist
ATEX manager: development of a web-based tool to support companies in controlling explosion risks (ATEX regulations)
Ir. Dook Noy, senior adviseur/arbeidshygiënist, Arbo Unie, Amsterdam
Toelichting
De Stoffenmanager is hard op weg om de standaardmethode te worden voor het prioriteren van risico’s door stoffen op de werkplek. De sessie brengt u up to date met de ontwikkelingen. Hoe valide is nu eigenlijk het blootstellingsmodel van de Stoffenmanager? Om antwoord te geven op deze vraag is een database met 3500 meetgegevens opgezet. Daarnaast wordt ingegaan op de branchespecifieke Stoffenmanager Schoonmaak, waarmee u ook huidrisico’s kunt beoordelen en de nieuwe ATEX-module.
Sessie 1D
ENZYMEN: NIEUWE INZICHTEN
Voorzitter: Dr.ir. Mieke Lumens, onderzoeker, Universiteit Utrecht, Institute for Risk Assessment Sciences, Utrecht
Snelle detectie van allergene stoffen in de werkomgeving met behup van een lateral flow immunoassay: α-amylase als voorbeeld
Dr. Inge Wouters, onderzoeker, Universiteit Utrecht, Institute for Risk Assessment Sciences, Utrecht
Piekblootstelling aan enzymen in bakkerijen in het kader van een interventiestudie
Tim Meijster MSc, AIO, RIWE (IRAS/TNO), Zeist/Utrecht
Arbeidsgerelateerde allergische aandoeningen in de wasmiddelenindustrie
Drs. Frits van Rooy, bedrijfsarts, Nederlands Kenniscentrum Arbeid en Longaandoeningen, Utrecht
Toelichting
Blootstelling aan enzymen kan leiden tot het ontwikkelen van arbeidsgerelateerde allergieën. Deze blootstelling kan plaatsvinden in uiteenlopende arbeidssituaties. In deze sessie komen vragen aan de orde als: kan de aanwezigheid van enzymen al tijdens veldwerk bepaald worden, wat is de invloed van piekblootstellingen, en hoe groot zijn de gezondheidseffecten?
Pauze, informatiemarkt
Tweede ronde sessies (1E t/m 1H)
Workshop 1E IN DE BAN VAN DE ARBOCATALOGI (max. 20 deelnemers)
Voorzitter: Ing. Christi Pap, arbeidshygiënist, Arboconsultancy PP, Oosterwolde
De arbocatalogus als arbeidshygiënisch kookboek?
Ir. Theo-Jan Heesen, zelfstandig adviseur, TrajectPlus, Utrecht, drs. P. Nicolas, spinner, Utrecht en Peter Kanters RAH, verbetercoach Arbo Metaalbewerking en Metalelektro, Helmond
Toelichting
De arbocatalogus is vanaf 1 januari 2007 een begrip dat verankerd ligt in de arbowetgeving. De arbocatalogus is in aanvang niet meer dan een instrument die met de nieuwste IC-technieken die bulk aan informatie ontsluit. Maar de arbocatalogus behelst meer, iets wat tot op heden nog niet goed uitgekristalliseerd is. Wat merkt de arbeidshygiënist daarvan in de dagelijkse adviespraktijk? En welke behoefte is er vanuit die adviespraktijk naar het delen van kennis? Aan de hand van twee branches zal in deze actieve workshop door de deelnemers een antwoord op die vragen worden geformuleerd.
Workshop 1F
ONDER- OF OVERSCHATTING VAN RISICO’S
Voorzitter: Ir. Daan Huizer, onderzoeker, Universiteit Utrecht, IRAS, Department of Environmental Epidemiology, Utrecht
Cluster van zeldzame longziekte in een diacetyl fabriek
Dr.ir. Remko Houba, arbeidshygiënist, Nederlands Kenniscentrum Arbeid en Longaandoeningen, Utrecht
Blootstelling aan ultrafijn en fijn stof rondom kopieer- en printerapparatuur
Ing. Vanessa Zaat, arbeidshygiënist, Nederlands Kenniscentrum Arbeid en Longaandoeningen, Utrecht
Lung cancer and silica exposure in the Netherlands - use of FINJEM for exposure assessment in the Netherlands Cohort study
Dr.ir. Liesbeth Preller, projectleider, Netherlands Organisation for Applied Scientific Research TNO, Zeist
Toelichting
Er bestaan veel verschillen in de beleving van risico’s. Sommige thema’s komen uitgebreid aan de orde terwijl andere thema’s onderbelicht blijven. Dit kan zijn doordat bepaalde risico’s relatief onbekend zijn, of slechts op een kleine groep mensen van toepassing. Soms worden bepaalde risico’s pas bij toeval ontdekt. In deze sessie wordt aandacht besteed aan dit soort risico’s aan de hand van enkele praktijkvoor-beelden.
Sessie 1G
REACH
Voorzitter: Ir. Maikel van Niftrik, projectleider, TNO Kwaliteit van Leven, Zeist
Opening
Beoordeling van beroepsgebonden blootstelling binnen REACH: ervaringen uit voorbereidende projecten
Ir. Hans Marquart, senior researcher, TNO Kwaliteit van Leven, Food & Chemical Risk Analysis, Zeist
Hoe wordt REACH gehandhaafd en welke consequenties heeft dat voor VGM professionals en hun adviseurs?
Bas Coolsma Msc., senior adviseur HSE management, DHV Milieu en Veiligheidsadvies Industrie, Amersfoort
Beyond or within your reach? Betekenis van REACH en het Extended Safety Data Sheet voor de arbeidshygiënist in de praktijk
Dr.ir. Henri Heussen, arbeidshygiënist/toxicoloog, Arbo Unie, Expertise Centrum Toxische Stoffen, Eindhoven/Lelystad
Interactieve discussie over kansen en bedreigingen voor de arbeidshygiënist
Stellingen
Toelichting
REACH (Registration, Evaluation and Authorisation of CHemicals) heet de nieuwe Europese wetgeving op gevaarlijke stoffen die per 2007 in werking treedt. In deze sessie gaan we in op de eerste ervaringen met het beoordelen van arbeidsgebonden risico’s onder REACH en vooral de gevolgen voor u als arboprofessional.
Sessie 1H
AANPAK FYSIEKE BELASTING I
Voorzitter: Ir. Mathieu van Puijvelde, arbeidshygiënist, Arbo Unie, Breda
Een compleet nieuwe metseltroffel
Ir. Ernst Koningsveld, ergonoom, TNO Kwaliteit van Leven, Hoofddorp
PIMEX fysieke belasting
Ing. Giel Beijer, arbeidshygiënist, Arbo Unie, Oss
De wasmachine naar zolder? Knelpunten en oplossingen
Drs. Kees Peereboom senior adviseur/vennoot, VHP-ergonomie, Den Haag
Toelichting
Fysieke belasting komt in vele vormen voor. In de praktijk blijkt gedrag van medewerkers hiervoor een belangrijke factor te zijn. Hoe kan het gedrag van medewerkers worden beïnvloed om de fysieke belasting te verlagen? In deze sessie worden verschillende methodieken gepresenteerd die hierop antwoord kunnen geven.
Borrel, informatiemarkt
Uitreiking certificaten bij de symposiumbalie
DONDERDAG 22 MAART 2007
OCHTENDPROGRAMMA, PLENAIR
Welkom en opening dagvoorzitter
Drs. Christianne Derikx, voorzitter commissie symposium
Is een nieuwe kijk op dienstverlening nodig?
Een thema dat door drie inleiders vanuit verschillende invalshoeken wordt toegelicht
Branche neemt zelf de regie bij verbeteren verzuimpreventie en –management
Frans Beun, directeur, Grafische bedrijven bij PCM en voorzitter BBC Grafimedia, Amstelveen
Werken aan inzetbaarheid: wat laat je over aan de (externe) adviseur?
Gert Jan Tupker, directeur Service Centrum, Parnassia, Den Haag
De adviesrelatie wordt weer leidend boven het adviescontract
Drs. Charles Engelen, adviseur/A&O-deskundige, DEXIS Arbeid, Lexmond
Forumdiscussie onder leiding van ir. Pieter Ruigewaard, arbeidshygiënist/veiligheidskundige, partner DEXIS Arbeid, Leersum
Pauze, informatiemarkt
Workshop 2A
HET NIEUWE GRENSWAARDENSTELSEL (max. 25 deelnemers)
Voorzitter: Ir. André Winkes, arbeidshygiënist, Arbo Unie, Duiven
Ontwikkeling van een leidraad voor het verantwoord werken met chemische stoffen op de arbeidsplaats
Drs. Maaike le Feber, senior-projectleider, TNO Kwaliteit van Leven, Zeist en ir. Theo Scheffers, arbeidshygiënist, Royal Haskoning, Nijmegen
Toelichting
De vertrouwde MAC-waarden verdwijnen per 1 januari 2007 om baan te maken voor het nieuwe grenswaardenstelsel. Naast publieke grenswaarden mogen bedrijven eigen, private, grenswaarden bepalen. Een vertegenwoordiger van de SER leidt deze sessie in met een uiteenzetting over het nieuwe grenswaardenstelsel. Vervolgens dagen de workshopleiders u uit om in discussie te gaan over hoe je op een transparante wijze kan komen tot veilige bedrijfsgrenswaarden of een veilige werkwijze.
Sessie 2B PRAKTISCHE INSTRUMENTEN
Voorzitter: Dr.ir. Mieke Lumens, onderzoeker, Universiteit Utrecht, Institute for Risk Assessment Sciences, Utrecht
Programma voor het bepalen van maatregelen bij laden of lossen van gevaarlijke vloeistoffen in tankwagens. Uitleg en opbouw van het programma
Dr. Frans Jongeneelen, adviseur/onderzoeker, IndusTox Consult, Nijmegen
Demonstratie van het programma
Ir. Ruud van der Laar, projectleider, BGZ Wegvervoer, Gouda
De lasrook tool; een eenvoudig instrument om blootstelling aan lasrook in praktijksituaties te voorspellen en te beheersen
Ir. Daan Huizer, onderzoeker, Universiteit Utrecht, IRAS, Department of Environmental Epidemiology, Utrecht
Toelichting
Concrete maatregelen voor veilig werken of het beheersen van blootstelling. Wie heeft er geen behoefte aan? In deze sessie worden praktische instrumenten besproken. De toepassingen liggen in twee totaal verschillende bedrijfstakken, maar beide instrumenten bieden een overzicht van beschikbare beheersmaatregelen.
Sessie 2C
RISICOBELEVING
Voorzitter: Drs. Marieke Beelen, arbeidshygiënist, LUMC, Leiden
Zorgen over stoffen in kaart gebracht – Risicobeleving, zorgen en informatiebehoefte bij werknemers
Drs. Nanneke van der Heijden, senior onderzoeker, QA+ , Den Haag
Babyproof of dieselrookvrij? Risicobeleving, zorgen en informatiebehoeften van werknemers – de cases ‘voortplantingsschadelijke stoffen’ en ‘dieselmotoremissies’
Ir. Jeroen Terwoert, senior onderzoeker, IVAM UvA, Amsterdam
Veiligheid, je gaat het pas zien als je het doorhebt
Dr. Paul Swuste, universitair hoofddocent, sectie Veiligheidskunde TU Delft
Toelichting
Waar maken medewerkers zich zorgen over? Wat bepaalt de risicobeleving? Wie speelt hierin een rol? In deze sessie worden, aan de hand van een tweetal thema's, de antwoorden op deze vragen gezocht. Daarnaast ook aandacht voor veiligheid. We vertrouwen op onze managementsystemen en audittechnieken om (grote) ongevallen te voorkomen. Is dit nu wel zo verstandig?
Sessie 2D
HET EINDE VAN VASt
Voorzitter: Ir. Maikel van Niftrik, projectleider, TNO Kwaliteit van Leven, Zeist
Opening
Stoffenmanager bouwnijverheid
Dr. Ton Spee, arbeidshygiënist, Arbouw, Amsterdam
Veiligheid op bedrijventerreinen: een gezamenlijke verantwoordelijkheid?
Ir. Tamara Onos, arbeidshygiënist, Arbo Advies Onos, Ellecom en Floor van der Heijden,arbeidshygiënist, International Centre for Emergency Techniques (ICET), Raamsdonksveer
VASt-ervaringen schoentechniek
Margret Hoekenga-Idema, secretaris, Nederlandse Schoenmakers vereniging, Mijdrecht
Toelichting
Na vier jaar is het einde van het succesvolle beleidsprogramma: Versterking Arbobeleid van Stoffen (VASt) in zicht. Centrale vraag is dan ook: “wat heeft VASt ons opgeleverd?”.
De sessie laat u drie voorbeelden zien van hoe branches tot een beter stoffenbeleid zijn gekomen en wat hen daarbij drijft. U kunt drie enthousiaste verhalen verwachten!
MIDDAGPROGRAMMA
Workshop 2E
ZEN at WORK-shop (max. 25 deelnemers)
Voorzitter: Drs. Christianne Derikx, arbeidshygiënist/veiligheidskundige, preVENtief arbo adviesbureau, Heesc
ZEN at WORK-shop: doorbreken van energieverlies
Ron Sinnige, Zen leraar en communicatie adviseur, Zen at Work, Utrecht
Toelichting
Stress, een haastige levensstijl, demotiverende leidinggevenden…Helaas kost werken veel mensen meer energie, dan het oplevert. Precies de reden waarom steeds meer bedrijven experimenteren met het beoefenen van Zen-meditatie op de werkvloer. In deze workshop zet Ron Sinnige op een nuchtere, humorvolle manier de voordelen van Zen-meditatie uiteen en kunt u zelf ervaren wat Zen-meditatie is.
Workshop 2F
ARBEIDSHYGIENE IN DE PRAKTIJK
Voorzitter: Ir. Daan Huizer, onderzoeker, Universiteit Utrecht, IRAS, Department of Environmental Epidemiology, Utrecht
Biologische agentia vliegen door de lucht – Beheersing van risico’s van biologische agentia bij het servicen van de toilettanks van vliegtuigen
Drs. Marinka Flameling, arbeidshygiënist, KLM Health Services, Schiphol
Blootstelling van respirabel (kwarts)stof in metsellokalen
Dr.ir. Mieke Lumens, onderzoeker, Universiteit Utrecht, Institute for Risk Assessment Sciences, Utrecht
Is een verlaging van de MAC voor houtstof haalbaar? Houtstof-metingen bij tien meubelfabrikanten
Wouter van Suylekom BSc, student biomedische wetenschappen, Radboud Universiteit, Nijmegen
Toelichting
Arbeidshygiënische problemen die vanuit de praktijk worden aangekaart krijgen in deze sessie ruim de aandacht. Dit soort problemen vraagt vaak om een praktische oplossing om klachten van werknemers op te lossen of om ongerustheid weg te nemen. Ook blijkt dat van bovenaf opgelegde regelgeving in de praktijk niet altijd werkt. Een oplossing op maat is vaak een uitkomst die alle betrokkenen tevreden stelt.
Sessie 2G
AANPAK FYSIEKE BELASTING II
Voorzitter: Ir. Mathieu van Puijvelde, arbeidshygiënist, Arbo Unie, Breda
Aanpak fysieke onderbelasting; voldoende (gevarieerd) bewegen tijdens het werk
Dr. Dianne Commissaris, onderzoeker/projectleider, TNO Kwaliteit van Leven, Hoofddorp
Healthy Office Work: kan het beter?
Diane Cornelissen MSc en drs. Brigitte van Teeffelen MSc, ergonoom/consultant, ErgoDirect, Almere
Participatieve Aanpak Werkaanpassing helpt bij terugkeer naar werk
Drs. Anita Venema, onderzoeker Arbeid en Gezondheid, TNO Kwaliteit van Leven, Hoofddorp
Toelichting
Binnen kantooromgevingen komt fysieke over- en onderbelasting voor. Medewerkers voeren veel beeldschermwerk uit en hebben vaak een gebrek aan beweging. Dit kan uiteindelijk leiden tot verzuim. Deze sessie geeft inzicht in de mogelijkheden om verzuim als gevolg van fysieke belasting in kantooromgevingen te voorkomen of om medewerkers zo snel mogelijk weer aan het werk te krijgen.
Workshop 2H
MICROBIOLOGISCHE METINGEN (max. 30 deelnemers)
Voorzitter: Ir. André Holtrop, arbeidshygiënist, Arbo Unie, Almelo
Nieuw meetprotocol voor microbiologisch luchtonderzoek
Ir. Atze Boerstra, directeur, Boerstra Binnenmilieu Advies, Rotterdam, ing.Ruud Hennep, adviseur, Klimacare, Rotterdam en ir. Roberto d’Onofrio, arbeidshygiënist, Kalsbeek, Assen
Toelichting
Microbiologisch luchtonderzoek wordt gebruikt om de status van installaties en binnenmilieuklachten te objectiveren. Daarom is er behoefte aan een eenduidig meeprotocol om tot vergelijkbare meetwaarden te komen. Een nieuw voorstel hiervoor is het onderwerp van deze workshop. We vragen feedback van arbeidshygiënisten om dit protocol te verfijnen. Ook zal microbiologisch onderzoek op DNA-niveau worden toegelicht.
De onmiskenbare bijdrage van de arbeidshygiëne aan de gezondheid van Nederlanders
Dr.ir. Lex Burdorf, universitair hoofddocent, Erasmus MC, afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg, Rotterdam
Afsluiting
Drs. Christianne Derikx, voorzitter commissie symposium