Akkoord over arbeidsmarkt; arbostelsel goeddeels ongewijzigd
Ton van Oostrum
Flexwerk terugdringen, meer wendbaarheid voor bedrijven. Dat waren de aanbevelingen vanuit inmiddels een stapel studies en adviezen. Het realiseren daarvan stuit steeds weer op problemen in de politiek en bij werkgevers en werknemers. Die twee hebben nu een aantal drempels geslecht. Dat blijkt uit het (concept)advies van de Sociaal-Economische Raad met de veelzeggende titel “Zekerheid voor mensen, een wendbare economie en herstel van de samenleving”. De centrale werkgevers- en werknemersorganisaties en kroonleden in dat hoogste adviesorgaan publiceerden dat 2 juni voor de termijn tot en met 2025. Naar verwachting is dit – voor welk kabinet dan ook – richtinggevend voor de breed gewenste hervorming van de arbeidsmarkt en arbeidsverhoudingen.
Wisselvallige aanpak
De gang van zaken de afgelopen jaren illustreerde de fundamentele onenigheid in ons land. Het Kabinet Rutte-II wilde met de Wet Werk en Zekerheid per 2015 meer vast werk bevorderen. Er leek een vermoeden van effect toen Rutte-III per 2020 de Wet Arbeidsmarkt in Balans deed ingaan. Deze WAB versoepelde én verstrakte flexwerk op weer andere punten. Flexwerk leek ontembaar, in de coronacrisis bleken de nadelen bitter hard.
Minister Koolmees had al in 2018 de commissie-Borstlap geïnstalleerd voor een bredere advisering. In januari 2020 kwam deze onder andere met een voorstel om ‘deeltijdontslag’ mogelijk te maken. Werkgevers zouden bij economische noodzaak contracturen en salaris met een-vijfde moeten kunnen minderen. Daar was de vakbeweging furieus tegen.
Hoofdpunten van het akkoord
• Op dit laatste punt is men het nu toch eens. En er lijkt iets geleerd van de coronacrisis. De werkgever kan, zo zegt het advies, tijdelijk de arbeidsduur voor alle werknemers met maximaal 20% verminderen bij bedrijfseconomische omstandigheden die anders tot ontslag zouden leiden. “Voor 75% van de loonkosten over de verlaagde arbeidsduur is de werkgever verzekerd door een compensatieregeling van Rijkswege, die onmiddellijk ingaat bij aanvraag en achteraf wordt getoetst op juist gebruik (cf. de systematiek van de [coronasteunmaatregel] NOW).”
• Wat betreft zzp’ers bepleit het advies een eind aan de zelfstandigenaftrek. Het wil een minimumuurtarief € 30 à 35, daaronder geldt een “rechtsvermoeden van werknemerschap”, dat wil zeggen dat betrokkene werknemer is tenzij de werkgever/opdrachtgever het tegendeel bewijst voor de rechter. Het advies bepleit ook (oprekken van Europese) mogelijkheden voor collectief onderhandelen.
• Nulurencontracten worden onmogelijk, uitzendkrachten krijgen een totaal aan arbeidsvoorwaarden als gelijkwaardige ‘vaste functies’, arbeidsmobiliteit wordt gestimuleerd met een van-werk-naar-werk infrastructuur, scholing en duurzame inzetbaarheid worden bevorderd. De WAB bracht per 2020 een 5 procentpunt hogere sociale premie op flex-contracten; het voorstel nu is dat te restitueren bij aangaan van een vast dienstverband.
Arbostelsel: kleine (?) bijstellingen
Het concept-advies houdt sterk vast aan het bestaande.
• “Werkgevers blijven verantwoordelijk voor twee jaar loondoorbetaling bij ziekte en voor het verloop van het re-integratieproces.” Wel zouden particuliere verzekeraars een grotere rol kunnen spelen, met name om vaker ziek gemelde werknemers bij een andere werkgever te plaatsen.
• Wie nu door arbeidsongeschiktheid minder dan 35 procent inkomen verliest krijgt geen uitkering; dat zou 15 procent moeten worden.
De balans opgemaakt …
Sociale partners zijn het – zoals vaker – makkelijk eens als de belastingbetaler de kosten draagt, zoals blijkt uit de mogelijkheid van ‘werktijdverkorting’. Het advies schrijft geen woord over (arbo)preventie, anderzijds bevatten de steeds herhaalde duurzaamheid en/in inzetbaarheid aanknopingspunten voor de arboprofessionals. Het terugdringen van flexwerk brengt meer werkenden onder een volwaardig arboregime – een winstpunt voor de professionals.
Het concept SER-advies van 2 juni 2021
https://www.ser.nl/nl/adviezen/advies-sociaal-economisch-beleid-2021-2025